آثار ایرج میرزا شاعر توانمند عصر مشروطه ، از لحاظ کاربرد ویژه زبان و شگرد های کلامی در میان آثارشاعران هم دوره خود جایگاه ویژه ای دارد . وی با جسارتی هنرمندانه هنجار های زبان رایج را در سطح های صرفی ، نحوی و واژگانی ، واجی و معنایی در هم میشکند و فضایی تازه ر حیطه زبان ادبی ایجاد می کند و این کار را با زبانی ساده و روان انجام می دهد. به گونه ای که بی اغراق ، میتوان گفت بین شاعران این عصر ، شعر وی بیش از دیگران به زبان طبیعی نزدیک است . با ما در ادامه بااین مقاله همراه باشید تا به بررسی ساختار نحوی و صرفی در آثار ایرج میرزا بپردازیم. همچنین میتوانید با پیوستن به ما از بهترین اشعار ایرج میرزا لذت ببرید.
![گنجینه بهترین اشعار ایرج میرزا](http://pm30musics.com/wp-content/uploads/2023/03/1-scaled.jpg)
گنجینه بهترین اشعار ایرج میرزا
این مقاله به بررسی پاره ای عملکردهای زبان ایرج پرداخته و نشان داده است که وی چگونه به کمک این زبان ساده و روان ، شعر خود را وسیله بیان مفاهیم انقلابی، اجتماعی – سیاسی ، طنز آلود ، شکوائیه قرار داده و با بهره گیری از ترکیب های نو ساخته و لطیفه پردازی های کم سابقه ، خود را صاحب سبکی ویژه ساخته است.
بهره گیری از زبان عربی
استفاده از جمله ها و شبه جمله های عربی که در صنعت بدیع به آن ملمع می گویند و ایرج آن را به صورت گسترده بع کار گرفته و گاه با نوعی طنز و رندی آمیخته است:
هر دبنگوز که والی نشود دام اجلاله العالی نشود
در بیت های به شعر شاعران عرب استناد جسته :
اذا شاهدت فی نظمی فتورا وهنا فی بیانی للمعانی
فلا تنسب لنقضی ان رقصی علی تنشیط ابناء الزمانی
و در بیت زیر قسمتی از شعر عربی جامی تضمین کرده است :
عشق کند جام صبوری تهی ((آه من العشق و حالاته ))
کاربرد مثل عربی :
باش بینی که وصال من و تو زایل کرد مثل (( وافق شن طبقه )) از افواه
کاربرد موصوف و صفت مونت به تقلید از قواعد زبان عربی :
زن مستوره محجوبه این است
سطح صرفی و واژگانی
کاربر کلماتی که در تقابل با یکدیگر قرار دارند. یکی از هنرهای ایرج میرزا در آثار وی بود.
تا ارض و سما باشی و باشی و مصون باد جان و تن از آفت ارضی و سمایی
باد گرفتار به لا و نعم خوف و رجا چیره براو دم به دم
ساختن ترکیب های جعلی به تقلید از قواعد زبان عربی :
- افعل تفضیل از کلمه <<جفنگ>>
گر شعر دگر کلان جفنگیست شعر تو کچل کلاچه آجفنگ
- اسم مفعول از کلمه <<فرنگ>>
گفتم به جوانکی مفرنگ کای خم و جم بسان خرچنگ
- ساختن صفت از صفت عربی و اسم فارسی
کار امروز من کار بذی است کار انسان قلیل الخردی است
- آوردن (( ال)) عربی بر سر واژگان فارسی به قصد مزاح :
البدایع نگار را دیدم پشت المیز الاداره خویش
العبایی فکنده بر الدوش الکمالی نهاده در الپیش
![اشعار ایرج میرزا گنج تاریخ ما](http://pm30musics.com/wp-content/uploads/2023/03/2-scaled.jpg)
اشعار ایرج میرزا گنج تاریخ ما
بهره گیری از زبان فرنگی
کاربرد جمله فرنگی یکی دیگر از مواردی بود که در معروفترین قصیده های ایرج میرزا به چشم میخورد . برای لمس بهتر این کاربرد میتوانید به سایت گنج ما مراجعه کنید و از این اشعار به صورت صوتی لذت ببرید .هرچند اینگونه کاربرد میتواند در زمره صنعت های بدیعی باشد ، از لحاظ سبکی او ویژگی می بخشد . چنان که در مصرع دوم جمله کامل را از زبان فرانسوی وارد زبان فارسی کرده است :
با همه جفت و جلا و تک و پو دان ماپش ایل نیامم ان سل سو
ساختار فعل مرکب به کمک واژگان فرنگی : انژکسیون کردن ( تزریق کردن )
کند بنای دل او را ز بن کرد به وی عشق خود انژکسیون
در سطح صرفی و واژگانی
کاربرد فراوان واژگان فرنگی که گاه با مزاح همراه است :
به گاه جست و خیز و ژیمناستیک تو گویی هست اعضاشان زلاستیک
بتول شور به مجلس فکند با ویلن قمر مطابق او در غنای شیرین بود
جمع بستن واژگان فرتگی با (( ات )) عربی :
بر دلم دایم از و بیم آمد تلگرافات که بی سیم آمد